Napisz wypracowanie na wybrany przez siebie temat.

Temat 1. Synkretyzm w literaturze i jego rola w utworach literackich.

1. Wyjaśnij pojęcia:

a) synkretyzm – jest to zjawisko występowania w utworach literackich elementów, które są typowe dla różnych rodzajów literackich lub gatunków literackich.

b) rola – jakiś cel, działanie, funkcja,

2. Temat możesz zrealizować jako:

różne role synkretyzmu w literaturze w tym, np.:

- bunt wobec klasycznych form wyrazów,

- zabawa gatunkami literackimi,

- podkreślenie swojego indywidualizmu,

- zwrócenie uwagi na oryginalność dzieła i twórcy,

- stworzenie czegoś unikatowego

- jako synteza sztuk.

Temat 2. Jak w utworach literackich kreowana jest przestrzeń i jaka jest funkcja takiej kreacji w danym utworze?

1. Wyjaśnienie pojęć

a) przestrzeń

– to element świata przedstawionego, w którym autor osadza fabułę w konkretnym kontekście,

- miejsce akcji,

b) funkcja

- używana do wskazania stosunku przyczynowo -skutkowego, jaki zachodzi pomiędzy dwoma elementami.

Rodzaje:

- symboliczna,

- tło wydarzeń,

- naśladująca rzeczywistość/wizję senną,

2. Temat możesz zrealizować jako:

przestrzeń, którą ma różne funkcje, w tym można wymienić:

- przestrzeń jako symbolizm, np. w Biblii miejsca te są postrzegane w sposób alegoryczny i symboliczny,

- przestrzeń realizowana jako miejsce wizji sennych (funkcja oniryzmu),

- przestrzeń jako wierne odzwierciedlenia rzeczywistości,

- przestrzeń jako opis tła dla toczących się akcji,

- przestrzeń jako odzwierciedlenie uczuć danego bohatera,

- przestrzeń jako miejsce destrukcji i zniszczenia,

- przestrzeń jako wizja arkadii i mitologizacja przestrzeni (np. Pan Tadeusz),

- kontrastowość przestrzeni, otwarta vs zamknięta, (np. Dżuma)

	WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE	POMOCNE WSKAZÓWKI
1	Spełnienie formalnych warunków polecenia (1p.)	1. Odwołaj się od utworów literackich, które reprezentują dwie epoki literackie, w tym do lektury obowiązkowej z listy lektur zamieszczonej w arkuszu.2. Nie możesz popełnić błędu kardynalnego. 3. Wypowiedź dotyczy problemu wskazanego w poleceniu.


2	Kompetencje literackie i kulturowe	1. Odwołaj się do trzech utworów funkcjonalnie 2. Wykorzystaj kontekst literacki, np.: historycznoliteracki, teoretycznoliteracki, literacki, biograficzny, kulturowy, mitologiczny, biblijny, religijny, historyczny, filozoficzny, egzystencjalny, polityczny, społeczny, który pogłębiają i rozwijają rozważany problem.Temat 2. Jak w utworach literackich kreowana jest przestrzeń i jaka jest funkcja takiej kreacji w danym utworze? Teza: W utworach literackich kreacja przestrzeni ma różne funkcje w tym symboliczną. 3. Przedstaw swoją argumentację. Akapit analityczny: Argument: Za pomocą przestrzeni autor może stworzyć świat nierzeczywisty, który może zostać upodobniony do snu. Ta konwencja oniryczna może wpłynąć na dzieło poprzez wprowadzenie elementów fantastycznych. Wprowadzenie oniryzmu do utworu pozwala utworzyć bardzo plastyczne opisy i niestworzone wydarzenia, które mogą wydawać się pozbawione sensu. Czytelnik jest w stanie bardziej zagłębić się w dzieło i odczuć różne emocje, czasem związane z niepokojem. Przykład: Ukazane jest to w zbiorze opowiadań Brunona Schulza pt: „Sklepy cynamonowe”. Poza ciekawą wizją ukazania świata z perspektywy dziecka mamy do czynienia w utworze z kreacją przestrzeni, która przypomina senną wizję. Wiele miejsc jest płynna, wydawałoby się, że powstają zgięcia w przestrzeni, budynki (np. szkoła z domem) się przenikają. Schulz buduje nastój marzenia sennego, w którym przestrzeń jest malownicza, płynna i zmysłowa. Kontekst: Podobne odczucia można doświadczyć podczas oglądania obrazów namalowanych w surrealizmie. Nadrealizm przypomina wizje sennych marzeń. Oddziałuje na schematy, które są ukryte w podświadomości, zmuszają do myślenia, odczuwamy głębokie uczucia. Ich inspiracją często były sny. Na obrazie „Trwałość pamięci” Salvadora Daliego mamy do czynienia z załamaniem rzeczywistości, zegary przenikają między sobą, nie mają zarysowanych kształtów. Ten zabieg jest widoczny również w „Sklepach cynamonowych”Wniosek: Kreacja przestrzeni w utworach może naśladować rzeczywistość w krzywym zwierciadle, przypominając bardziej wizję senną, co wpływa na jej przekaz i zrozumienie przez odbiorcę, który może jej doświadczyć przy pomocy różnych zmysłów. 4. Staraj się uważać na błędy rzeczowe i językowe. Przykładowe konteksty i utwory: - Zbrodnia i kara miasto „Petersburg”, które jest miastem zła i kreowana przestrzeń jest współtwórczynią krzywdy i równocześnie elementem, gdzie bohaterowie przeżywają upadek moralny. Funkcja poznawcza -Dżuma Oran – miasto zamknięte, które stanowi tło do opisywanych wydarzeń, ale również jest elementem współtworzącym historie. - Pan Tadeusz Soplicowo jako arkadia, chęć powrotu, przestrzeń kreowana jest w ten sposób, aby przypomnieć sielskie lata dzieciństwa. - Przestrzeń jako wierne odzwierciedlenie rzeczywistości – pozytywizm (powieści realistyczne), Lalka.Temat 1. Synkretyzm w literaturze i jego rola w utworach literackich.Teza: Synkretyzm w literaturze ma różne znaczenie, jego rola jest uzależniona od twórcy. Argument: Synkretyzm w literaturze może być formą zerwania z klasyczną formą. Przykład: Co doskonale mogą zobrazować cykl Dziadów, w których nastąpiło zerwanie z klasyczną formą dramatu. Mickiewicz utworzył coś na kształt dramatu narodowego, odwołał się do rodzimej kultury ludowej (obrzęd dziadów), a jednocześnie poruszył zagadnienia istotne dla polskiego społeczeństwa. W Dziadach cz. III synkretyzm występuje synkretyzm rodzajowy oraz gatunkowy. W dramacie pojawiły się charakterystyczne formy dla dramatu szekspirowskiego. W Dziadach czas akcji nie jest wyraźnie określony, jednak wiadomo, że trwa więcej niż jeden dzień, wśród scen mamy różne miejsca, są to: kaplice cmentarne, cele klasztorów, salon warszawski. Jest wiele wątków, które nie są ze sobą powiązane, np. historia młodzieży oraz losy Konrada. W utworze mamy do czynienia z kompozycją otwartą. Kontekst: Jest to charakterystyczny zabieg dla twórców romantyzmu, którzy często sięgali po formę dramatu i przełamali konwencje antycznego dramatu. Wniosek: Synkretyzm gatunkowy zastosowany przez Adama Mickiewicza w trzeciej części Dziadów był elementem zamierzonym, gdyż autor chciał wyrazić przekonania romantyków. Chciał zanegować zasady klasycznego dramatu. Inne przykłady: - Wesele S. Wyspiańskiego, mnogość opisów,- Groteskowy synkretyzm – np. Ferdydurke, Mistrz i Małgorzata, Tango- Kordian J. Słowacki (forma buntu wobec tradycji literackiej)- powieści szkatułkowe, np. Rękopis znaleziony w Saragossie J. Potockiego,




3.	Kompozycja wypowiedzi: struktura, spójność i styl	1. Zadbaj o przejrzystą konstrukcję wypowiedzi w swojej pracy, oznacza to, że dokonaj podziału pracy na: wstęp, rozwinięcie i zakończenie. Rozpocznij każdą część od akapitu. 2. Zadbaj o spójność wypowiedzi, tj. używaj środków językowych, które wskazują zespolenie tekstu. 3. Staraj się posługiwać konsekwentnie jednym stylem.


4.	Zakres i poprawność środków językowych	1. Używaj bogatej leksyki (np. frazeologizmów, wyrazów rzadziej używanych w języku polskim). 2. Używaj środków językowych, które pomagają Ci zrealizować temat wypracowania w sposób swobodny i precyzyjny. 3. Uważaj na interpunkcje, błędy językowe i ortograficzne.4. Poprawne są różne wersje pisowni następujących tytułów wymienionych poniżej:• „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” albo „Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią”, albo „Dialog Mistrza Polikarpa ze Śmiercią”, albo „Dialog mistrza Polikarpa ze Śmiercią”• „Boska Komedia” albo „Boska komedia”• „Nie-Boska Komedia” albo „Nie-Boska komedia”• „Mała Apokalipsa” albo „Mała apokalipsa”.• „Rozdzióbią nas kruki, wrony…” albo „Rozdziobią nas kruki, wrony…”• „Inny świat” albo „Inny Świat”• „Rok 1984” albo „1984”• „Górą „Edek” ” albo „Górą Edek”.Musisz jednak konsekwentnie stosować w wypracowaniu wybraną wersję zapisywania danego tytułu, bo inaczej skutkuje to błędem.
UWAGI NA KONIEC DO TEMATÓW: Realizując ten temat 2., nie musisz podawać tytułu opowiadania, brak tytułu nie skutkuje ujemnymi punktami. W przypadku uchybień rzeczowych - nie popełnisz błędu kardynalnego, ponieważ na rozszerzeniu nie obowiązuje znajomość całego tomu. Realizując temat 1. Synkretyzm może dotyczyć różnych obszarów w tym, np. rodzajów literackich, gatunków, konwencji literackich, stylów, syntezy sztuk, kategorii estetycznych, technik, stylów, idei.OGÓLNE UWAGI DO WYPRACOWANIA:- Za utwór literacki nie uznaje się: komiksu, mangi, powieści obrazkowej, scenariusza filmowego, gry komputerowej – te elementy możesz wykorzystać jako kontekst. - Pamiętaj, aby wykorzystywać utwory, które mają oficjalne tłumaczenie w języku polskim, w innym wypadku nie zostanie to potraktowane jako kontekst lub utwór literacki. Parafraza tłumaczenia również nie jest dobrym pomysłem. - Biblia jest utworem, który omawia się we fragmentach, więc nie ma ryzyka popełnienia błędu kardynalnego. - Zbiory mitów inne niż Jana Parandowskiego uznawane są za kontekst. - Przy periodyzacji utworu wystarczy podać epokę literacką tj. zgodnie z konwencją przyjętą w podstawie programowej, czyli utwór musi przynależeć do: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.