Dzięki próbie kontrolnej możemy określić, w jaki sposób czynnik, który badamy, wpłynął na przebieg doświadczenia. Próba kontrolna pozostaje niezmienna i możemy porównać ją z próbą badawczą. Po dokonaniu obserwacji można wyciągnąć wnioski.
W próbie badawczej wykonujemy wszystkie czynności doświadczenia. Próba kontrolna nie jest poddawana działaniu czynnika, który badamy.
Przykład: Chcemy zbadać czy goździki (kwiaty) zabarwią się pod wpływem dodania atramentu do wody. Część kwiatków wkładamy do kolorowej wody. Resztę musimy włożyć do normalnej wody, ponieważ tylko wtedy możemy porównać, co się stało.