| NAZWA PARTII POLITYCZNEJ | WYBITNI DZIAŁACZE | PROGRAM |
| Stronnictwo Ludowe (od 1903) Polskie Stronnictwo Ludowe – PSL | Wincenty Witos | lepsze warunki życia dla chłopów, prawa wyborcze dla wszystkich, demokracja, reedukacja dla chłopów |
| Polska Partia Socjalistyczna – PPS | Józef Piłsudski, Stanisław Wojciechowski | odrodzenie Polski jako republiki demokratycznej, równymi prawami dla wszystkich |
| Narodowa Demokracja – DN, endecja | Roman Dmowski | realizm w polityce, jednonarodowa Polska tylko dla Polaków, autonomia |
| Socjaldemokracja Królestwa Polskiego (od 1900 i Litwy – SDKPiL | Róża Luksemburg, Feliks Dzierżyński | przygotowanie rewolucji, która obali kapitalizm i zlikwiduje państwa narodowe |
Pozytywiści obrali sobie za cel pracę u podstaw, czyli m.in. edukację chłopstwa polskiego i obudzenie w nim świadomości narodowej, która dotąd była silna tylko wśród ludzi wykształconych. Dzięki takim ideom zaczęły powstawać polskie partie polityczne, które docierały do szerokiej liczby ludności. Celem tych partii było stworzenie wolnej i lepszej Polski.