Na niebiesko zaznacz wypowiedzi w języku pisanym, a na czerwono – w mówionym.

Język mówiony to język, którym posługujemy się w codziennej komunikacji (np. w rozmowie z przyjaciółmi, w sklepie, na ulicy itp.). Ta odmiana mowy nie występuje w próżni – nie istnieje sama dla siebie i wymaga kontaktu. Z tego względu podstawowe cechy języka mówionego to:

a) dialogowość – język istnieje tylko w kontakcie między nadawcą a odbiorcą i jest natychmiastowo przetwarzany (nadawca od razu widzi reakcję adresata);

b) znaczenie elementów prozodycznych (intonacja, akcent, barwa głosu) – ważniejsze od tego, CO się mówi, jest to, JAK to mówimy;

c) znaczenie kodu niewerbalnego – wpływ na komunikację ma także mimika oraz gesty (zaznaczamy w ten sposób np. ironię);

d) dominacja zdań pojedynczych – język mówiony składa się głównie ze zdań pojedynczych (ponieważ zdania wielokrotnie złożone byłyby trudne do zapamiętania dla słuchacza)

e) anakoluty – język mówiony jest wypowiadany “na bieżąco”, przez co jest pełen błędów składniowych i logicznych;

f) elipsy – wypowiedzi często są urwane i pozbawione spójności (np. “Tak więc no.” jako zakończenie wypowiedzi);

g) język potoczny – w tej odmianie języka można stosować wyrażenia potoczne oraz slangowe (choć należy dobrać formę do sytuacji, np. podczas rozmowy z prezydentem miasta będziemy wypowiadać się inaczej niż w rozmowie z kolegą);

h) przyzwolenie na błędy – użytkownicy języka mówionego nie są rozliczani z popełnianych błędów, ponieważ ich wypowiedzi są zrozumiałe, a pierwotny cel (komunikacja) został osiągnięty;

i) uwikłanie w kontekst – każda wypowiedź jest skierowana do konkretnej osoby (zdajemy sobie sprawę z tego, w jakim stylu musimy się wypowiadać i które informacje są zrozumiałe, a które nie).

Język pisany to odmiana polszczyzny, która pojawia się w prasie, literaturze czy dokumentach. Niekoniecznie musi być językiem oficjalnym, niemniej jednak spełnia kilka warunków. Cechy języka pisanego to:

a) pośredni kontakt nadawcy z odbiorcą – czytelnik nie może porozmawiać z autorem i odczytać jego emocji, kodu niewerbalnego czy tonu i barwy głosu. Jedyne wskazówki dotyczące odbioru wypowiedzi są zawarte w tekście;

b) spójność – tekst pisany jest odpowiednio skomponowany (zawiera początek, koniec, podział na akapity);

c) świadomy wybór treści i formy – język pisany jest przemyślany (a nie improwizowany), dlatego informacje w nim zawarte są dodatkowo przefiltrowane przez autora (nie ma w nim miejsca na improwizację);

d) mniejsze znaczenie kontekstu – autor tekstu musi zadbać o wprowadzenie w kontekst. Oczywiście czasami kontekst jest zrozumiały (wiemy, czym różni się np. program polityczny partii X od artykułu w czasopiśmie), ale momentami pojawiają się nieporozumienia na linii nadawca-odbiorca;

e) brak przyzwolenia na wyrażenia potoczne, slangowe i niepoprawne – w języku pisanym powinno się unikać kolokwializmów. Jedyną obowiązującą formą jest “tĘ książkę”.