| Tren I | – poeta opłakuje śmierć córki Urszulki– porównuje swój ból do rozpaczy matki ptaka, której zabito młode– wyraża bunt wobec śmierci i bezsilność wobec cierpienia– zastanawia się, czy lepiej żałować otwarcie, czy tłumić ból |
| Tren II | – przedstawia przyczynę rozpaczy podmiotu lirycznego (alter ego poety)– Prozepina (rzymska Persefona) uosabia bezlitosny los i śmierć, przez którą poeta zamiast tworzyć frywolne fraszki, pisze treny na odejście własnego dziecka |
| Tren III | – poeta zwraca się do zmarłej Urszulki, wyrażając żal i tęsknotę– wspomina rozum córki, wdzięk i zapowiadaną cnotę– podmiot liryczny pragnie po śmierci znów spotkać córkę |
| Tren IV | – apostrofa do bezlitosnej śmierci Zgwałciłaś, niepobożna Śmierci, oczy moje – ojciec nie powinien oglądać swojego dziecka w trumnie – odwołanie do renesansowej potrzeby ładu – etapy życia powinny się układać w naturalny cykl (narodziny, dorastanie, dojrzałość, starość, śmierć) |
| Tren V | – utwór stanowi rozbudowaną metaforę Urszulki porównanej do drzewa oliwnego, które zostało przypadkowo ścięte przez nieostrożnego ogrodnika; dziewczynka jest przedstawiona jako delikatna istota mająca przed sobą całe życie |
| Tren VI | – apostrofa Safo słowieńska przyrównuje Urszulkę pod względem talentu poetyckiego do najsłynniejszej poetki starożytnej Grecji Safony – przedstawia Urszulkę jako nieprzeciętnie zdolne dziecko |
| Tren VII | – widok ubrań, które zostały po dziecku, wywołuje w poecie przypływ rozpaczy – ojciec skarży się na okrutny los, który nie pozwolił dziecku dorosnąć, a rodzicom – cieszyć się jego dojrzałym wiekiem; jedynym posagiem Urszulki stała się trumienka, w której ją pochowano |
| Tren VIII | – poeta opłakuje pustkę po śmierci Urszulki – wspomina jej radość, śmiech i obecność w domu– podkreśla, że bez niej wszystko ucichło i straciło sens– ukazuje ogromną tęsknotę i ból po stracie dziecka |
| Tren IX | – polemika poety z jego dotychczasowym światopoglądem – stoicyzmem; mądrość miała być remedium na przeciwności losu, jednak w zderzeniu z prawdziwą tragedią okazało się, że pożytki z kierowania się w życiu rozumem są niewielkie; dzięki rozsądkowi, umiarkowaniu człowiek miał się stać niewrażliwy na cierpienia – teraz poeta wypowiada się z ironią na temat tej teorii |
| Tren X | – rozpaczający ojciec pyta córkę o jej losy pośmiertne, błaga o znak z zaświatów– świadectwo zwątpienia i pogłębiającego się kryzysu światopoglądowego – poeta wymienia różne koncepcje życia po śmierci (chrześcijański raj, mitologiczne wyspy szczęśliwe, grecki Hades, Owidiuszową teorię przemian), kwestionuje fundament wiary chrześcijańskiej – nieśmiertelność duszy (religia nie pomaga złagodzić cierpienia) |
| Tren XI | – przełomowy tren w całym cyklu– monolog wewnętrzny poety, który dokonuje rewizji swojej filozofii życiowej, podważa wszystkie podstawy humanistycznego światopoglądu – podaje w wątpliwość wiarę w cnotę, boski porządek świata, w to, że rozum i dobro uchronią człowieka przed złym losem– cierpienie doprowadza poetę do zanegowania wszystkiego, w co wierzył |
| Tren XII | – poeta wspomina Urszulkę jako dziecko wyjątkowo dobre i pobożne– żali się, że zmarła zbyt wcześnie, jak kłos ścięty przed żniwem– wyraża głęboki ból i utratę nadziei po jej śmierci |
| Tren XIII | – opłakujący córeczkę ojciec ostatecznie zdaje sobie sprawę z tego, że nic nie przywróci jej życia |
| Tren XIV | – poeta pragnie, jak mityczny Orfeusz, zejść do krainy zmarłych, by odzyskać córkę– błaga o litość Plutona, wierząc, że jego pieśń i łzy mogą wzruszyć boga podziemi– wyraża rozpacz i tęsknotę tak silną, że chce umrzeć, by połączyć się z Urszulką |
| Tren XV | – apostrofa do muzy poezji i do lutni poety, aby pomogły Kochanowskiemu nie popaść w totalną rozpacz– przywołana postać Niobe, która skamieniała po utracie dzieci – śmierć rodzica skraca jego mękę |
| Tren XVI | – poeta traci chęć do tworzenia przez ogromny ból po stracie córki– uświadamia sobie bezsilność rozumu wobec cierpienia– prosi czas o ukojenie i zapomnienie żalu |
| Tren XVII | – tren ma charakter modlitwy, nawiązuje do Księgi Hioba – córka umarła z woli Boga (Pańska ręka mię dotknęła), której poeta nie rozumie |
| Tren XVIII | – poeta modli się do Boga, uznając ludzką słabość i nieposłuszeństwo– prosi o miłosierdzie i ojcowską karę zamiast gniewu– wyraża skruchę i wiarę w Bożą dobroć oraz przebaczenie. |
| Tren XIX | – podsumowanie cyklu – ulgę po stracie dziecko nie przynosi rozumowe wyjaśnianie sensu śmierci, ale marzenie senne– poeta znajduje ukojenie w słowach matki, babki Urszulki, której duch nawiedza syna i wyjaśnia, że dziewczynka po śmierci jest szczęśliwsza, niż byłaby na ziemi (nawiązanie do przekonania, że życie doczesne jest tylko epizodem, wstępem do życia wiecznego) |
1. Przeczytaj treść trenów, których opisów brakuje w zadaniu, zbierz najważniejsze informacje o utworach.
2. Zauważ, że „Treny” Jana Kochanowskiego tworzą spójny cykl ukazujący wszystkie etapy żałoby – od bólu i rozpaczy po pogodzenie się ze stratą.
3. Pamiętaj, że poeta pokazuje przemianę duchową: od buntującego się ojca do człowieka, który odnajduje ukojenie w wierze.
4. Dostrzeż, że utwory te stanowią wyjątkowy zapis osobistego cierpienia, ale też refleksję nad ludzkim losem, wiarą i sensem istnienia.
5. Dojdź do wniosku, całość układa się w głęboko humanistyczną opowieść o słabości człowieka wobec śmierci i jego dążeniu do duchowego odrodzenia.