| kwestia | |||
| Liderzy polityczni | Niepodległość i ustrój Polski | Sprawy społeczne | |
| Socjaliści – nurt internacjonalistyczny | Róża Luksemburg, Julian Marchlewski | Odrzucenie walki o niepodległość Polski i dążenie do obalenia caratu oraz ustanowienia rosyjskiej republiki demokratycznej | Likwidacja własności prywatnej i międzynarodowa kooperacja proletariatu |
| Socjaliści – nurt niepodległościowy | Józef Piłsudski, Stanisław Wojciechowski, Bolesław Limanowski | Niepodległa Polska musi się odrodzić jako republika demokratyczna gwarantująca bezpieczeństwo społeczne dla wszystkich | Zagwarantowanie robotnikom prawa do strajku i umożliwienie działalności stowarzyszeń i partii politycznych |
| Narodowcy | Roman Dmowski | Niepodległa Polska powinna odzyskać granice sprzed zaborów i być rządzona jako narodowa demokracja | Złączenie spraw społecznych ze sprawami jednostek |
| Ludowcy | Franciszek Stefczyk, Stanisław Stojałowski, Maria i Bolesław Wysłouchowie, Wincenty Witos | Przyszła niepodległość państwa polskiego zależna od włączenia chłopów do życia narodowego | Nadanie chłopom praw wyborczych i wsparcie chłopskiej spółdzielczości |
Tabela pokazuje cztery główne nurty debaty politycznej przed I Wojną Światową. Sprawa niepodległości Polski nie była powszechnie postrzegana jako konieczność. Rzeczą wspólną dla tych stronnictw jest jednak potrzeba demokratyzacji kraju i włączenia większej ilości populacji do życia politycznego Polski.