Głównym kryterium rozróżniającym republikę od monarchii jest osoba głowy państwa.
● W republice jest to prezydent wybierany przez parlament lub w ogólnonarodowym głosowaniu.
● W monarchii jest to zazwyczaj król lub królowa.
Republikę od monarchii różni osoba, która pełni funkcję głowy państwa.
● W republice (np. Polska lub USA), osobą tą jest prezydent. Wybierany jest w ogólnonarodowym głosowaniu lub przez parlament na określony czas. Pełni on funkcję reprezentacyjną oraz wykonawczą, zarządzając państwem.
● W monarchii (np. Wielka Brytania lub Hiszpania), osobą tą jest zazwyczaj król lub królowa, a ich pozycja jest dziedziczna. Obowiązek ten przekazywany jest z pokolenia na pokolenie, zwykle w ramach rodziny królewskiej. Rola króla lub królowej jest zwykle symboliczna i ceremonialna. Osoba taka pełni funkcję reprezentacyjną, ale ma ograniczone kompetencje