Według Sienkiewicza, sarmatyzm to rdzeń polskiej kultury. Pisarz tworzy więc pewien obraz raju związków międzyludzkich, w których sarmackie pieniactwo łączy się z silnymi przyjaźniami, patriotyzmem oraz żarliwą religijnością.
Sarmatyzm – wiara w to, że polska szlachta pochodzi od starożytnego ludu sarmatów, co było wyjątkowym powodem do dumy, choć było powodem umacniania negatywnych cech szlachty.