Gatunki pionierskie to gatunki, które jako pierwsze zamieszkują tereny nierozwinięte i ubogie w jakiekolwiek składniki odżywcze, mineralne itp. Żyją w symbiozie z np. bakteriami.
Gatunki pionierskie są przystosowane do życia w bardzo niekorzystnych warunkach. Ich obumieranie przyczynia się do użycia użyźniania gleby, gdyż tworzą coraz to bogatszą materię organiczną. Dzięki temu na ich miejsce mogą przybywać coraz to bardziej skomplikowane organizmy potrzebujące lepszych warunków życiowych (żyźniejszej gleby itp.), które są w stanie utworzyć całkowicie nowy ekosystem wraz z biegiem czasu.
Zazwyczaj gatunkami pionierskimi są mchy i porosty. Są one w stanie przetrwać w bardzo niekorzystnych warunkach, w których nie potrafiłyby przetrwać inne, bardziej skomplikowane rośliny czy też zwierzęta. Poprzez stopniowe obumieranie mchów i porostów, przyczyniają się one do użyźniania gleby. Dzięki temu na takiej nowo użyźnionej glebie są w stanie przetrwać inne, bardziej zaawansowane gatunki roślin. Wraz z biegiem czasu taki teren może być zasiedlany przez coraz to bardziej skomplikowane organizmy.