Motyw służby:
· Ruslan – służba jest niezwykle wierna (służący jest niczym pies); służący są niżej niż władza, są podrzędnymi wobec nich istotami (pozbawionymi własnej tożsamości, samodzielności, ale i człowieczeństwa); ślepo podążają za swoim przywódcą, ciągle są jednak zagrożeni z jego strony, dlatego pozostają w ciągłym strachu
· Inny świat – byli funkcjonariusze, którzy trafili do łagru, są przykładem tego, co dzieje się ze służącymi systemowi, gdy popełnią błąd (czego tak bardzo obawiał się Ruslan); ich status jest jeszcze niższy niż wcześniej, całkowicie pozbawieni są tożsamości i godności; jednocześnie jednak czują się gorzej niż pozostali więźniowie – mimo poświęcenia zostali bowiem wzgardzeni (inni więźniowie po prostu złamali prawo, oni – jako służący – po prostu nie wypełnili dostatecznie dobrze poleceń).
Zwróć uwagę na obraz służby w obu tekstach, odwołaj się do fragmentów, w których Herling-Grudziński przywołuje historie swoich współwięźniów. Dlaczego to robi? Jaki jest cel i w jaki sposób są one podobne do historii Ruslana?