Do młodych, Adam Asnyk: manifest pozytywistyczny, zakładający odrzucenie ideałów romantyzmu, szacunek dla przeszłości, ale postępowanie w duchu nowoczesnym, nastawienie na poszerzanie wiedzy i rozwój, który będzie się wiązał z postępem społeczeństwa i zapewni lepszą przyszłość kolejnym pokoleniom, krytyka umierania za ojczyznę, wyznawanie postawy życia dla ojczyzny.
Oda do młodości, Adam Mickiewicz: manifest romantyczny, rewolucjonizm, młodzi powinni się oderwać i walczyć o wolność ojczyzny, poznawanie przez intuicję, poczucie mocy i wyższości nad starszymi.
RÓŻNICE:
– zdobywanie wiedzy przez naukę (P) vs zdobywanie wiedzy przez intuicję (R),
– życie dla ojczyzny (P) vs śmierć dla ojczyzny (R),
– pomoc ojczyźnie poprzez rozwinięcie kraju i społeczeństwa,
– poprzez naukę (P) pomoc ojczyźnie poprzez odzyskanie niepodległości w walce (R),
– szacunek dla przeszłości (P) vs oderwanie się od przeszłości (R).
Manifest: publiczna, uroczysta deklaracja, wyrażająca stanowisko w danej sprawie, orędzie, deklaracja programowa.