Przewodniczący Rady Europejskiej jest wybierany przez członków tej instytucji większością kwalifikowaną głosów. W okresie swojej 2,5-letniej kadencji nie może zajmować innych funkcji publicznych, a odnowienie kadencji możliwe jest tylko raz. Wśród głównych kompetencji Przewodniczącego Rady Europejskiej można wymienić:
· kierowani obradami Rady Europejskiej,
· utrzymywanie jedności i osiąganie konsensusu w Radzie Europejskiej,
· przedstawianie Parlamentowi Europejskiemu sprawozdań z każdego posiedzenia Rady Europejskiej,
· reprezentowanie Unii Europejskiej w relacjach z podmiotami zewnętrznymi,
· zwoływanie konwentu, w skład którego wchodzą przedstawiciele parlamentów krajowych, Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej oraz najwyższych władz państw członkowskich UE, w przypadku inicjatywy Rady Europejskiej dotyczącej zmiany traktatów.
Przewodniczący Rady Europejskiej pełni kluczową funkcję w kierowaniu pracami Rady Europejskiej, która jest organem skupiającym przywódców państw członkowskich UE i określającym ogólne kierunki polityki Unii Europejskiej. Przewodniczący Rady Europejskiej reprezentuje UE na arenie międzynarodowej i jest zaangażowany w proces podejmowania ważnych decyzji dotyczących przyszłości Unii Europejskiej.