| Elementy architektury | Styl romański | Styl gotycki |
| Materiał budowlany | Kamień | Cegła |
| Okna | małe, wąskie, z okrągłymi łukami | duże, wysokie i strzeliste, z ostrymi łukami |
| Mury | grube i surowe | dekoracyjne i wysokie |
| Sklepienia | niskie, tzw. kolebkowe, półokrągłe | ostre, krzyżowo-żebrowe |
Styl gotycki i romański są swoimi przeciwieństwami: o ile budowle gotyckie były wysokie i strzeliste, miały sprawiać wrażenie lekkości, o tyle budowle romańskie miały być masywne, ciężkie i zniechęcające do ataku. Początkowo w stylu gotyckim używano kamienia przeplatanego cegłą, jednak ze względu na wysoką cenę kamienia w Polsce bardzo szybko zaczęto budować tylko z cegły.