Słowo sarmatyzm wywodzi się od starożytnego ludu Sarmatów zamieszkujących tereny między Donem i Morzem Czarnym. Szlachta polska uważała, że pochodzi od tego ludu.
Uważano, że szlachta odziedziczyła pozytywne cechy tego ludu, takie jak: odwaga, waleczność, gościnność. W rzeczywistości szlachta polska reprezentowała jeszcze negatywne cechy: pijaństwo, ksenofobia, niechęć do zmian.