| Cywilizacja arabska | Cywilizacja Europy Zachodniej |
| · 15 miast liczących 100 tys. mieszkańców,· powszechne były szkoły dla chłopców,· wiele szpitali, rozwinięta medycyna,· czerpano z dorobku starożytnych cywilizacji, | · tylko Konstantynopol liczył 50 tys. mieszkańców,· czytanie i pisanie było zarezerwowane dla wybranych, np. mnichów,· słabo rozwinięta medycyna, szpitale przyklasztorne,· nie zwracano uwagi na dorobek kultur antycznej Europy, |
Wczesna cywilizacja islamu wyprzedzała cywilizację Europy Zachodniej, pod wieloma względami. Pokazywało to słabość Europy.