| Środek retoryczny | Przykład | Funkcja |
| wykrzyknienie | „Nigdy!” | wyrażenie i podkreślenie emocji |
| czasowniki w pierwszej osobie liczby mnogiej | „Powiadacie, że szanujemy swoje stanowisko, że trzymamy się ławą”. | podkreślenie zaangażowania autora w poruszany przez niego temat, który bezpośrednio go dotyczy jako pozytywistę |
| pytanie retoryczne | „Czyż chcecie swój zachód przeciągnąć dlatego, ażeby wschód jak najpóźniej nastąpił?” | zwrócenie uwagi odbiorcy, zachęcenie go do refleksji |
| wyliczenie | „My jesteśmy młodzi, nieliczni, nierządzący się widokami materialnych korzyści […]” | zwrócenie uwagi i opisanie cech danej grupy |
| anafora | „Czyż chcecie […] Czyż jeszcze będziecie […] Czyż kiedy Wy […] Czyż w działaniu naszym […] Czyż uznaliście w nas ludzi […]” | wzmocnienie wypowiedzi |
| apostrofa | „Wy wszyscy, którym już tylko siwizna i zmarszczki pozostały na obronę zdań własnych, pamiętajcie, na Boga, że i słońce ma swoje południe”. | zwrócenie się w bezpośredni sposób do adresata, nawiązanie z nim kontaktu |
| apel | „Przejrzyjcie karty naszych pism, naszych artykułów […]”. | wezwanie do działania i przemyślenia poruszonej kwestii |
| inwersja | „[…] zaledwie czas mają obejrzeć się na tych, co przed nimi byli | podkreślenie treści |
Wykrzyknienie to wyraz lub zdanie wykrzyknikowe, które wyraża uczucia i emocje, podkreśla je, uwydatnia.
Czasowniki w pierwszej osobie liczby mnogiej podkreślają osobiste zaangażowanie, utożsamienia się w przedstawianą grupą i jej poglądami.
Pytanie retoryczne to pytanie, którego nie zadaje się w celu uzyskania odpowiedzi, ma skłonić odbiorcę do przemyśleń, podkreślić istotność poruszanej kwestii.
Wyliczenie to wymienienie po sobie elementów lub cech charakterystycznych dla pewnej całości celem ich wzmocnienia i podkreślenia.
Anafora to celowe powtórzenie tego samego zwrotu lub słowa na początku kolejnych zdań, lub innych segmentów wypowiedzi, dzięki czemu wzmacnia się siłę wypowiedzi.
Apostrofa to bezpośredni zwrot do konkretnej osoby, idei, pojęcia, nadaje podniosły charakter wypowiedzi, w przypadku tekstu Świętochowskiego służy do nawiązania kontaktu z odbiorcą.
Apel to wezwanie do działania służy do zwrócenia uwagi na istotną kwestię, podjęcia względem niej działań.
Inwersja to odstąpienie od standardowego szyku zdania i odwrócenie jego elementów, co podkreśla zabarwienie emocjonalne oraz nadaje wypowiedzi odpowiedni rytm.