Terminy mocz pierwotny i mocz ostateczny odnoszą się do różnych etapów procesu tworzenia moczu w układzie wydalniczym.
Mocz pierwotny powstaje poprzez filtrację krwi w ciałku nerkowym (w nefronie), gdzie składniki krwi (woda, jony, glukoza, aminokwasy) przechodzą do przestrzeni kłębuszkowej, a następnie są filtrowane przez ściany naczyń krwionośnych i kłębuszka nerkowego. Natomiast mocz ostateczny jest rezultatem resorpcji (wchłaniania) i sekrecji (wydzielania) substancji w kanalikach nerkowych, co pozwala na dostosowanie składu moczu do potrzeb organizmu.
| Mocz pierwotny | Mocz ostateczny | |
| definicja | To początkowy filtr płynu powstającego w nefronach nerek. Powstaje poprzez proces filtracji krwi w kłębuszkach nerkowych. | To wynik przetworzenia i modyfikacji moczu pierwotnego w kanalikach nerkowych i kanalikach zbiorczych. |
| mechanizm powstawania | Filtracja polega na przepuszczaniu krwi przez sieć naczyń włosowatych w kłębuszkach nerkowych. Podczas tego procesu większość składników krwi, takich jak woda, elektrolity, glukoza, jest filtrowana do przestrzeni kłębuszkowej jako mocz pierwotny. Filtracja jest możliwa dzięki różnicy ciśnień między krwią a wnętrzem kłębuszka nerkowego. | Mocz pierwotny przechodzi przez różne procesy w kanalikach nerkowych, które prowadzą do modyfikacji jego składu i objętości.Niektóre składniki moczu pierwotnego, które są ważne dla organizmu (woda, elektrolity i składniki odżywcze) są ponownie wchłaniane z powrotem do krwiobiegu.Natomiast inne substancje, takie jak jony wodorowe, są aktywnie transportowane z krwi do kanalików nerkowych, aby zostać wydalonymi z organizmu wraz z moczem.W kanalikach zbiorczych, pod wpływem m.in. hormonu antydiuretycznego (ADH), woda jest wchłaniana lub zatrzymywana, co prowadzi do koncentracji moczu. |