Pełna nazwa nagrody to Nagroda RPO (Rzecznika Praw Obywatelskich) im. Pawła Włodkowica. Przyznaje ją kapituła (grupa sędziów), w której skład wchodzą wszyscy, którzy dotychczas pełnili urząd Rzecznika Praw Człowieka oraz ci, którzy wcześniej otrzymali tę nagrodę. Przyznaje się ją ludziom, którzy przysłużyli się obronie podstawowych praw człowieka, również wbrew poglądom społeczeństwa. Otrzymują ją osoby indywidualne i całe grupy, a za rok 2021 otrzymała ją społeczność samorządowa miasta Michałowa (za pomoc humanitarną uchodźcom na granicy polsko-białoruskiej).
Nagroda ta ma charakter honorowy (nie daje nagrody pieniężnej), może być przyznana działaczowi zagranicznemu i jest wręczana od 2006 roku. Patronem jest arcybiskup i polityk, który reprezentował Polskę w sporze z Krzyżakami przed papieżem i jako pierwszy sprzeciwił się chrystianizacji całych krajów za pomocą przemocy. Jej laureatami byli również m.in. Anna Walentynowicz (współzałożycielka „Solidarności”) czy AleksandrBialacki (białoruski aktywista, który stworzył Centrum Ochrony Praw Człowieka „Wiesna”).