Socjologia jako nauka społeczna wydzieliła się z filozofii w I połowie XIX wieku za sprawą Augusta Comte’a. Z filozofii wydzieliła się również teologia. Powstanie w XIX wieku socjologii odzwierciedlało dążenia badaczy do całościowego i wszechstronnego wyjaśnienia zjawisk społecznych dzięki możliwie precyzyjnym metodom naukowym.
Nauką, która znacząco wpłynęła na rozwój socjologii, była historia. Równie silne zależności jak między socjologią i historią występują między socjologią i ekonomią. Wielu wybitnych ekonomistów miało zainteresowania socjologiczne i na odwrót. Ekonomiczna analiza kapitału przeprowadzona przez Marksa w Kapitale nie mogła pominąć problemu klas społecznych. Marks ujawnił m.in. materialny charakter podstawowej więzi społecznej. Stworzył teorię wyzysku i walki klas, przepowiedział upadek systemu kapitalistycznego, a religię określił jako opium dla ludu.
W opozycji do poglądów Marksa powstała trójelementowa koncepcja stratyfikacji społecznej Maxa Webera.
Według innego badacza – Emila Durkheima – socjologia jest najważniejszą i najbardziej podstawową z nauk społecznych. Swoje poglądy Durkheim zaprezentował między innymi w dziele O podziale pracy społecznej.
Efekty zastosowań socjologii i badań socjologicznych można zaliczyć do trzech kategorii:
· budzenie, ujawnianie uprzednio niedostrzeganej problematyki;
· wskazywanie na możliwości wywoływania skutków długofalowych;
· wskazywanie bezpośrednich, a dotąd nieznanych możliwości zastosowawczych.