Teoria ewolucji Darwina przedstawia ewolucję na poziomie osobniczym. Przedstawia osobników jako tych, którzy walczą o przetrwanie, a występowanie jakiejś cechy zwiększa szansę na przetrwanie. Syntetyczna teoria ewolucji jest rozpatrywana na poziomie genów – za ewolucję odpowiedzialne są przypadkowe mutacje genetyczne, które mogą okazać się istotne w kontekście przetrwania. Ważnym elementem tej teorii jest także tak zwana hipoteza samolubnego genu stworzona przez Richarda Dawkinsa. Podstawą chęci przetrwania to, że „samolubne” geny chcą przetrwać i przekazać DNA potomstwu.
Syntetyczna teoria ewolucji jest obecnie uważana za jedną z kluczowych teorii, która tłumaczy różnorodność biologiczną oraz genetyczną różnych osobników.