Głównym założeniem języka ezopowego jest przekazywanie istotnych treści w sposób niebezpośredni, metaforyczny, przy użyciu synekdochy czy peryfrazy. Przykładem jest „Latarnik” Henryka Sienkiewicza, w którym autor nie wprost odnosi się do postaci historycznych, np. „wielki poeta” oznacza Adama Mickiewicza.
W okresie zaborów język ezopowy pomagał twórcom literatury patriotycznej uniknąć rosyjskiej, pruskiej/niemieckiej i austriackiej cenzury.