W „Katarynce” Bolesława Prusa pojawiają się pozytywistyczne idee zainteresowania losem prostych ludzi. W utworze dostrzegamy także przewodnie motywy pozytywizmu, czyli typowość i realizm oraz tematykę codzienności. Idea zainteresowania losem prostych ludzi w opowiadaniu Prusa realizowana jest za pomocą opisania historii sąsiadek Pana Tomasza – prostych, ubogich krawcowych, które borykają się z problemami życia codziennego. Zwrócono też uwagę na los ślepej dziewczynki, która w wyniku choroby utraciła wzrok. W opowiadaniu zwraca się uwagę na nierówności społeczne (Pan Tomasz w zestawieniu z sąsiadkami) i problem wielopokoleniowej biedy – autor interesuje się losem prostych ludzi i ich codziennych zmagań z rzeczywistością.
Pozytywizm odrzucał romantyczne ideały i mistycyzm, kierował się empiryzmem, utylitaryzmem i kładł nacisk na rozwój społeczeństwa, interesował się życiem jego członków znajdujących się w różnej sytuacji społecznej i majątkowej. Zmieniła się także rola twórcy i artysty – z wieszcza i przewodnika narodu stał się on utylitarystą, osobą zainteresowaną problemami społecznymi i rozwojem społeczeństwa. Pisarz w swojej literaturze miał krzewić ideały pozytywizmu, literatura miała zwracać uwagę na problemy społeczne i kwestie społeczne.