A. Podchodząc do tablicy (1), zawsze czuję lekki niepokój (2), chociaż zwykle jestem dobrze przygotowany (3) i wiem (4), że nauczyciel jest mi życzliwy (5).
1 – imiesłowowy równoważnik zdania w funkcji zdania okolicznikowego czasu
2 – zdanie główne
3 – zdanie podrzędne do 2., okolicznikowe przyzwolenia
4 – zdanie współrzędne do 3., łączne
5 – zdanie podrzędne do 4., dopełnieniowe
B. Przygotowujemy się do obchodów Dnia niepodległości (1), więc uczymy się na pamięć patriotycznych wierszy (2), ale niechętnie ćwiczymy śpiewanie (3), bo w tej dziedzinie nie czujemy się zbyt pewnie (4) i wolelibyśmy (5), żeby oprawą muzyczną przedstawienia zajęła się klasa III c (6), w której wielu uczniów ma naprawdę piękne głosy (7).
1 – zdanie główne
2 – zdanie współrzędne do 1., wynikowe
3 – zdanie współrzędne do 2., przeciwstawne
4 – zdanie podrzędne do 3., okolicznikowe przyczyny
5 – zdanie współrzędne do 4., łączne
6 – zdanie podrzędne do 5., dopełnieniowe
7 – zdanie podrzędne do 6., przydawkowe
Zdania składowe to zdania pojedyncze, które wchodzą w skład zdania złożonego.
Zdanie podrzędne zastępuje orzecznik zdania nadrzędnego i odpowiada na pytania: jaki jest? kim jest? czym jest?
Zdanie podrzędne zastępuje przydawkę zdania nadrzędnego i odpowiada na pytania przydawki: jaki? jaka? jakie? który? która? które? czyj? czyja? czyje? ile? czego? z czego?
Zdanie podrzędne zastępuje podmiot zdania nadrzędnego i odpowiada na pytania podmiotu: kto? co?
Zdania podrzędne zastępuje okolicznik sposobu zdania nadrzędnego i odpowiada na pytanie okolicznika sposobu: jak? w jaki sposób? jakim sposobem?
Zdanie podrzędne zastępuje okolicznik czasu zdania nadrzędnego i odpowiada na pytania okolicznika czasu: kiedy? jak długo? dopóki? dokąd?
Zdanie podrzędne zastępuje okolicznik celu zdania nadrzędnego i odpowiada na pytania okolicznika celu: po co? na co? w jakim celu?
Zdanie podrzędne zastępuje okolicznik przyczyny zdania nadrzędnego i odpowiada na pytania okolicznika przyczyny: dlaczego? z jakiego powodu? z jakiej przyczyny?
Zdanie podrzędne zastępuje okolicznik przyzwolenia zdania nadrzędnego i odpowiada na pytania okolicznika przyzwolenia: mimo co? mimo czego? wbrew komuś (czemuś)? na przekór komu (czemu)?
Zdanie podrzędne zastępuje okolicznik warunku zdania nadrzędnego i odpowiada na pytania okolicznika warunku: pod jakim warunkiem? w jakim przypadku?
W wypowiedzeniu złożonym z podrzędnym dopełnieniowym zdanie podrzędne zastępuje dopełnienie zdania nadrzędnego i odpowiada na pytanie dopełnienia.