Gorbaczow poprzez wprowadzane przez siebie reformy przyczynił się do demokratyzacji ZSRS. W 1990 r. został prezydentem Związku Sowieckiego. Ponadto Gorbaczow, gdy zobaczył, że niemożliwe jest utrzymanie dotychczasowej formy państwa, zaproponował przemianę ZSRS w konfederację (ostatecznie tak się nie stało, bo poszczególne republiki sowieckie ogłaszały niepodległość).
Jelcyn stał na czele radykalnych liberałów, którzy uważali, że poszczególne republiki mają prawo do niepodległości. Jelcyn popierał wprowadzenie w ZSRS gospodarki wolnorynkowej. W sierpniu 1991 r. Jelcyn opowiedział się za Gorbaczowem, którego uwięzili zagorzali komuniści. Jelcyn w 1990 r. został prezydentem rosyjskiej republiki związkowej. Rok później wybrano go na prezydenta Rosji. Funkcję tę pełnił do 1999 r.
W sierpniu 1991 r. miał miejsce pucz zorganizowany przez zatwardziałych komunistów. Postanowili oni siłą przejąć władzę w państwie i uwięzili Gorbaczowa. Borysa Jelcyna uznaje się za organizatora zwycięskiej obrony przeciw puczowi.