· Reformy rolnicze, które zmieniły sytuację ekonomiczną i społeczną chłopów. Od momentu uwłaszczenia wsi w latach 60. XIX wieku trwał spór o prawo do korzystania z ziemi. Pomiędzy właścicielami folwarków a włościanami nawarstwiały się konflikty, które wynikały z dotychczasowych zależności, a także z niejasnego prawa własności i użytkowania ziemi narzuconego przez zaborcę.
· Zwiększenie udziału chłopów w działalności politycznej, w tym udział w powstaniach narodowych, co wzmocniło ich świadomość narodową i zaangażowanie polityczne.
· Kulturkampf i germanizacja w zaborze pruskim oraz rusyfikacja w Królestwie Polskim.
· Po rozbiorach Polski i upadku powstań narodowych w epoce rozwoju przemysłu i wsi nastąpił dalszy wzrost świadomości narodowej wśród chłopów oraz powstającej grupy robotników.
Rozwojowi świadomości sprzyjało rosnące czytelnictwo oraz pojawienie się nowoczesnych nurtów politycznych, które podnosiły sprawę wyzwolenia narodowego. Dużą rolę odegrał Kościół katolicki i kultura narodowa przenikająca granice zaborców.