Zakres uprawnień Rzecznika Praw Obywatelskich został określony w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz innych aktach normatywnych. Rzecznik w swoich działaniach zachowuje niezawisłość, jest niepodległy wobec innych organów państwowych i odpowiada wyłącznie przed Sejmem. Jego kompetencje ograniczają się do rozpatrywania spraw związanych wyłącznie z działaniami lub zaniechaniami organów publicznych na terenie kraju.
W ramach swojej działalności RPO ma uprawnienia, takie jak możliwość prowadzenia badań na miejscu, żądanie wyjaśnień dotyczących stanu sprawy prowadzonej przez sądy lub prokuraturę, inicjowanie postępowań dyscyplinarnych, występowanie z wnioskiem o inicjatywę ustawodawczą lub zmiany aktów prawnych. Zakres kompetencji Rzecznika Praw Obywatelskich jest odpowiednio dostosowany do funkcji, jaką pełni w systemie prawnym.
Rzecznik Praw Obywatelskich, zwany także RPO, jest niezależnym organem państwowym w Polsce, którego głównym celem jest ochrona praw obywateli, monitorowanie funkcjonowania instytucji państwowych oraz promowanie poszanowania praw człowieka i wolności obywatelskich.
RPO działa niezależnie od organów władzy państwowej. Jego kadencja trwa 5 lat, a wybierany jest przez Sejm. RPO ma prawo monitorować działalność organów administracji publicznej w celu zapewnienia, że ich działania są zgodne z prawem i nie naruszają praw obywateli. Obywatele mogą składać skargi do RPO w przypadkach, gdy uważają, że ich prawa i wolności zostały naruszone przez organy państwa, instytucje publiczne lub inne podmioty.