Szlachta dominowała w gospodarce ze względu na liczne przywileje, które ograniczały zyski mieszczaństwa oraz politykę polegającą na poszerzaniu gospodarstw ziemskich. Za uprawę na ich roli chłopstwo musiało płacić szlachcicowi i jeszcze odrabiać pańszczyznę, czyli nieodpłatną pracę na rzecz szlachcica. W kolejnych wiekach zwiększano ją. Dodatkowo chłopi nie mogli opuszczać wsi bez zgody szlachcica.
Pozycja szlachty wynikała z posiadanych przywilejów i praw, które to w większości dotyczyły kwestii gospodarczych.