Nazwa „wieki średnie” została wykształcona przez włoskich humanistów żyjących na przełomie XV i XVI wieku. Miała ona nawiązywać do epoki jako okresu przejściowego pomiędzy podziwianym przez ludzi renesansu antykiem a odrodzeniem. Nazewnictwo to wiązało się z negatywną oceną średniowiecza jako czasu upadku kultury.
Trudno zgodzić się z wymową określenia „wieki średnie”, ponieważ wówczas również zauważalny był rozkwit kultury, zwłaszcza sakralnej, czego dowodem są zachowane do dziś gmachy gotyckich katedr oraz dzieła piśmiennicze, takie jak „Legenda o św. Aleksym”.
Określenie „wieki średnie” odnosi się do epoki średniowiecza, czyli okresu historycznego datowanego na V–XV wiek.