| Typ komizmu | Przykład |
| słowny | „Bardzoś to roztropnie wykalkulował, ale przecie, gdzie ojca nie ma, tam Pismo mówi: wuja słuchał będziesz, […] Nie jestem ci wprawdzie bratem twej matki, ale moja babka musiała być ciotką twej babki; więc poznaj to, że powaga kilku pokoleń we mnie spoczywa […]. Ma–li hetman wielki […] prawo […], żeby się na ojca, matkę, na dziada albo na starą babkę porywał? Odpowiedz na to, Rochu! […]” |
| postaci | „Czekajże, zdejmę ci ten żelazny garnek z głowy, bo ci niewygodnie. Opończa dusi cię pod szyją, jeszcze by cię krew zalała. Co bym był za krewniak, żebym cię nie miał ratować”. |
| sytuacyjny | „– Bo są podwójni Kowalscy. Jedni się Wieruszową pieczętują, na której Kozieł w tarczy jest wyimaginowany z podniesioną zadnią nogą, a drudzy Kowalscy mają za klejnot Korab, na którym przodek ich Kowalki z Andlii przez morze do Polski przyjechał, i ci są moi krewni, a to przez babkę, i dlatego, że ja także Korabiem się pieczętuję.– Dla Boga! toś waść naprawdę mój krewniak!– Alboś Korab?– Korab.– Moja krew, jak mi Bóg miły! […]” |
| Sposób dopełnienia postaci Zagłoby przez komizm:– Zagłoba jako sprytny i rubaszny szlachcic;– pomysłowość i gadatliwość umożliwiają wybrnięcie z sytuacji;– wprowadzenie elementów humorystycznych do powieści. | |
Komizm to kategoria estetyczna, która określa zjawiska wywołujące śmiech i rozbawienie. Komizm ma różne rodzaje:
– słowny – odnosi się do języka, np. żart, dowcip, zabawne dialogi, żartobliwe powiedzonka;
– postaci – odnosi się do charakteru i cech postaci, często je wyolbrzymia;
– sytuacyjny – dotyczy zdarzeń, nawarstwia je, np. niefortunne, niezwykłe, absurdalne, nieoczekiwane.
Komizm uzupełnia postać Zagłoby, podkreśla jego spryt i pomysłowość. Jego postać wprowadza do powieści elementy humorystyczne.