Ateny i Spartę często przedstawia się jako przykłady przeciwstawnych poleis, z których jedno stosowało system demokratyczny a drugie oligarchiczny. W praktyce oznaczało to, że w Atenach istniała większa grupa ludności mająca rzeczywisty wpływ na politykę.
W obu poleis grupą posiadającą prawa polityczne byli obywatele, w Sparcie określani mianem spartiatów. Różnicą było to, iż w Atenach proporcja obywateli do pozostałych mieszkańców polis była kilkukrotnie wyższa niż w Sparcie. W przeciwieństwie do Sparty nie byli oni jednak równi; w Atenach istniały cztery klasy majątkowe rozdzielane ze względu na roczny przychód, których przedstawiciele mieli różne prawa i obowiązki.
Wszyscy obywatele mogli jednak brać udział w Zgromadzeniu Ludowym, które było najważniejszym organem ateńskiej polis. W zależności od przynależności do grupy majątkowej mogli również sprawować różne urzędy. W polis spartańskiej starano się, aby wszyscy spartiaci posiadali równy majątek, z tego powodu określano ich jako homoioi (jednakowi). To spośród nich wybierano eforów, a po osiągnięciu 60 lat wybrani spartiaci mogli zasiadać w geruzji.
Drugą grupą społeczną zarówno w Atenach, jak i Sparcie byli mieszkańcy, którzy nie mieli obywatelstwa, jako że przykładowo przybili z innego polis. W Sparcie określano ich mianem periojków (mieszkających wokół). Mieli swobodę ekonomiczną, ale nie posiadali praw politycznych i obowiązywała ich służba wojskowa. W Atenach byli to metojkowie (wspólnie mieszkający), podobnie jak w Sparcie dzielili część obowiązków z obywatelami (musieli służyć w wojsku), ale nie mieli żadnych praw politycznych, a w sprawach sądowych potrzebowali specjalnego opiekuna.
Inaczej przedstawiała się również sytuacja kobiet w Sparcie i Atenach. W polis spartańskich przechodziły one proces wychowania podobny do chłopców, nastawiony przede wszystkim na sprawność fizyczną. Posiadały pewne prawa samostanowienia o sobie, a także mogły dziedziczyć majątek. W Atenach sytuację kobiet można porównać do stanu ciągłej niepełnoletności. Ich wykształcenie zależało wyłącznie od woli ich rodziny, zazwyczaj zajmowały specjalne miejsce w domu, z którego nie mogły same wychodzić. Potrzebowały również opiekuna do wszelkich czynności sądowniczych, jako że nie mogły same stanowić o swoim losie.
Ostatnia, trzecia grupa społeczna różniła się pomiędzy Spartą a Atenami. W Atenach byli to niewolnicy, którzy nie mieli prawa decydowania o sobie i byli traktowani jako narzędzia swoich właścicieli. W Sparcie grupą z najmniejszą ilością praw byli heloci, zajmujący się głównie rolnictwem. Oficjalnie nie byli oni niewolnikami, lecz na początku kadencji jeden z eforów zawsze wypowiadał im wojnę, aby ich zabijanie nie miało żadnych konsekwencji.
Mówiąc o sytuacji społeczno-politycznej należy przedstawić trzy grupy społeczne, które występowały w Atenach oraz trzy ze Sparty, a także ich prawa polityczne. Warto zwrócić uwagę, że niewolnictwo występowało jedynie w Atenach, najniższa grupa społeczna w Sparcie, czyli heloci, nie była bowiem oficjalnie zniewolona.