John Locke – uważał, że człowiek podlega takim samym prawom jak natura. Rodzi się jako niezapisana karta. Wiedzę zdobywa poprzez doświadczenie i logiczne myślenie.
Immanuel Kant – twierdził, że rozum uniemożliwia poznanie rzeczy samych w sobie, ponieważ on jest skażony wcześniejszym poznaniem. Narzuca on poznanym obiektom kategorie wypracowane w swoim umyśle. Nie jest zatem możliwe poznanie rzeczywistości obiektywnej, takiej, jaką jest w swojej istocie.
Jean – Jacques Rousseau – sądził, że cywilizacja postęp i nauka niszczą wartości moralne, które stanowią jedyną miarę człowieczeństwa. Należy powrócić do stanu natury, aby te wartości odzyskać.
Epoka oświecenia charakteryzuje się współwystępowaniem trzech odrębnych, powstałych w oparciu o różne idee filozoficzne, nurtów estetyczno-literackich: klasycyzmu, sentymentalizmu, rokoka. Dydaktyczno-moralizatorskie zadania stawiane sztuce realizowane były zarówno w gatunkach klasycystycznych, takich jak bajka, oda, satyra, tragedia, sielanka, poemat heroikomiczny, jak i typowych dla sentymentalizmu: powieści, powieści w listach, komedii. Przypadający na owe czasy rozwój publicystyki i znaczący wpływ filozofii na literaturę zaowocował upowszechnieniem się eseju, powiastki filozoficznej i felietonu literackiego.
Najważniejsi twórcy rokoko: P. Marivaux, P. Beaumarchais, P. Choderlos de Laclos. Najwybitniejszymi przedstawicielami klasycyzmu byli J. Racine, Molier, sentymentalizmu – J. J. Rousseau, D. Diderot, rokoka – P. Marivaux, P. Beaumarchais. Z kolei najważniejszymi twórcami sentymentalizmu byli: Jean Jacques Rousseau, Laurence Sterne; w Polsce: Franciszek Karpiński i Franciszek Dionizy Kniaźnin.
Nurty filozoficzne oddziaływały na naukę, literaturę i sztukę oświecenia. Artyści wybierali tematykę swoich dzieł zgodną z panującymi nurtami filozoficznymi.