Oświeceniowy model patriotyzmu cechował się przede wszystkim aktywizm i gotowością poświęcenia własnej osoby dla dobra ojczyzny. Jest to szczególnie widoczne na przykładzie „Hymnu do miłości ojczyzny”, w którym w patetycznych słowach przedstawia się podstawowe obowiązki obywatela gotowego na cierpienie i ofiarę. Podmiot liryczny mówi:” Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny, gnieździsz w umysłach rozkoszy prawdziwe. Byle cię tylko wspomóc, byle wspierać, nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać.”
Oświeceniowy patriotyzm przypadał na czas rozbiorów Polski, dlatego w naturalny sposób był związany z dążeniami niepodległościowymi. Powstała w tym czasie literatura legionowa, której przedstawicielem był Józef Wybicki. Napisał on „Pieśń Legionów polskich we Włoszech”, która pełniła funkcję hymnu. Pierwsze słowa pieśni są optymistycznym przesłaniem przepełnionym wiarą w istnienie państwa tak długo jak jeszcze będą żyli jego obywatele. „Nie umarła, kiedy my żyjemy”. Utwór jest wezwaniem do walki i do dokonywania bohaterskich czynów. Przywoływane przykłady wielkich postaci historycznych, takich jak Czarnecki, Napoleon, Kościuszko. Mają za zadanie wzbudzić ducha walki oraz wiarę w sens dokonywania zrywów niepodległościowych. Podmiot mówiący wyraża wiarę w odzyskanie niepodległości i stworzenie państwa, którego podstawę będą żyjący w zgodzie obywatele „hasłem wszystkich zgoda będzie i ojczyzna nasza”.
Patriota w oświeceniu musiał być zdolny do ofiary w imię wolnej ojczyzny.