Marcin Borowicz:
– matka – przez jej nadopiekuńczość chłopak nie był w stanie podejmować samodzielnych decyzji,
– Zygier – kiedy recytował „Redutę Ordona” w Marcinie obudziła się świadomość narodowa, dzięki której zrozumiał, na czym polega proces rusyfikacji i zaczął się przed nim bronić,
– Inspektor Zabielski – zaprzyjaźnił się z chłopcem, żeby poddać go procesowi rusyfikacji,
Andrzej Radek:
– Antoni Paluszkiewicz – nauczył Andrzeja czytać i pisać, dzięki niemu chłopiec mógł ukończyć szkołę,
– Marcin Borowicz – zaprzyjaźnił się z Andrzejem po tym, jak wstawił się za niego, by nie został wyrzucony ze szkoły za udział w bójce,
Bernard:
–dzięki jego wpływowi wielu uczniów nie uległo procesowi rusyfikacji.
–był stale kontrolowany, ale to nie przeszkodziło mu w walce o wzbudzenie polskości w sercach innych ludzi,
– Andrzej Radek i Marcin Borowicz – chłopcy zaprzyjaźnili się z Bernardem,
W powieści Stefana Żeromskiego pojawia się motyw młodości. Autor przedstawia proces dojrzewania bohaterów.