Cesarz Justynian I Wielki był jednym z najważniejszych władców Bizancjum. Za jego panowania Cesarstwo osiągnęło największy zasięg terytorialny, znany był również ze swoich przedsięwzięć kulturowych. Justyniana można oceniać pozytywnie, wskazując, że przywrócił on panowanie Cesarstwa nad większą częścią Morza Śródziemnego, jednak większość historyków obecnie zwraca uwagę, że korzyści terytorialne były tymczasowe, a kosztowne wojny znacznie nadwyrężyły budżet Bizancjum. Wysokie podatki sprawiły, że mieszkańcy odbitych terenów nie chcieli być już częścią Cesarstwa.
Warto również wspomnieć o aspektach kulturowych rządów Justyniana. Wybudował on olbrzymi kościół Mądrości Bożej (Hagia Sophia), który miał manifestować wielkość Cesarstwa. Jego oddanie chrześcijaństwu przyczyniło się również do dekretów, które wymusiły zamknięcie akademii neoplatońskiej, jednego z ostatnich ośrodków filozofii pogańskiej. Ze względu na swoją symboliczność wydarzenie to często uważa się za koniec antyku. Nie można jednak zapominać o sporządzonej na jego polecenie kodyfikacji praw nazwanej Kodeksem Justyniana, który znacznie usprawnił działania administracji, a także pozwolił zachować wiele z rzymskiego dziedzictwa z dziedziny prawa do naszych czasów.
We współczesnej historiografii coraz częściej zwraca się uwagę na negatywne aspekty rządów Justyniana. Znacznie nadwyrężył on budżet Cesarstwa poprzez wojny oraz przedsięwzięcia kulturowe (takie jak budowa Hagii Sophii), jawnie na mocy prawa dyskryminował też pogan. Był jednak ostatnim cesarzem, któremu udało się zjednoczyć większość terenów dawnego Cesarstwa Rzymskiego, a przeprowadzona przez niego kodyfikacja prawa umożliwiła zachowanie do naszych czasów znacznej części rzymskiego dorobku na tym polu.