Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich rozpatruje skargi wnoszone przez obywateli Unii, czynnie bada problemy systemowe o szerszym znaczeniu oraz promuje dobrą administrację na szczeblu unijnym. Skarga wnoszona do ERPO nie może dotyczyć działalności instytucji krajowych, nawet jeśli chodzi o sprawy związane z UE. Nie można także zaskarżać postępowania sądowego i spraw wniesionych przeciwko osobom fizycznym lub firmom.
Rzecznik Praw Obywatelskich sprawdza, czy prawa obywateli są szanowane przez instytucje państwowe. Bada, czy działania urzędów i różnych instytucji wobec obywatela były zgodne z prawem. Analizuje też, czy urzędnicy, sądy, szpitale, szkoły i inne służby nie zaniedbały spraw zgłaszanych im przez ludzi. W niektórych sytuacjach Rzecznik może pomóc także w sądzie. Nie jest jednak adwokatem zgłaszającym sprawy w imieniu ludzi. Stara się jednak interweniować szczególnie tam, gdzie decyzja sądu może mieć znaczenie dla wielu obywateli.
ERPO powoływany jest przez Parlament Europejski na czas jego kadencji, czyli na 5 lat. Każdy obywatel UE oraz każda osoba prawna zamieszkująca lub mająca swoją siedzibę na terenie państwa członkowskiego UE ma prawo wniesienia skargi do ombudsmana.