Średniowieczne uniwersytety były zakładane głównie przez władców i możnych, których stać było na ich wyposażenie.
Uniwersytety funkcjonowały według dwóch głównych wzorców: bolońskiego i paryskiego. Ten pierwszy zapewniał studentom sporą autonomię i był związany z instytucją państwa, promował też naukę prawa. Wzorzec paryski z kolei opierał się na sztywnych zasadach i był związany z Kościołem. Promowaną na nim dziedziną nauki była teologia.
Zadaniem średniowiecznych uniwersytetów było kształcenie elity ówczesnego społeczeństwa. Szkolili się w nich przyszli lekarze, sędziowie i księża.
Posiadanie własnego uniwersytetu było wielkim prestiżem dla miasta i państwa. Pomagało również pozyskać doświadczoną elitę państwową.