| Konserwatyści | Ruch narodowy | Partie robotnicze i ludowe |
| · dążyli do kompromisu z władzami zaborczymi,· przekonywali o pogodzeniu się z utratą niepodległości i dostosowaniem do panujących warunków, co nazywane było ideą trójlojalizmu. | · jednym z jego najsłynniejszych ideologów był Roman Dmowski, założył on w 1893 r. Ligę Narodową, a następnie opracował program przyszłej partii – „Program Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego”,· ideologia Dmowskiego została określona narodową demokracją, w skrócie endecją,· program tej grupy skupiał się na upowszechnianiu tożsamości narodowej w społeczeństwie,· głosili walkę gospodarczą oraz kulturalną z innymi narodowościami. | · Polska Partia Socjalistyczna (PPS), pod przywództwem Józefa Piłsudskiego. Skupiała się na walce o niepodległość kraju, organizacji manifestacji w celu poprawy warunków bytowych warstwy robotniczej,· Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL), partia o poglądach komunistycznych, przeciwna poglądom PPS. Odrzucała próby walki o niepodległość.· Stronnictwo Ludowe (SL), partia ludowa. Dbała przede wszystkim o sytuację chłopów, obniżenie płaconych przez nich podatków i rozwiązanie problemów z prawami do własności ziemskich, w 1903 r. partia zmieniła nazwę na Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL). |
Jedną z charakterystycznych różnić dzielących opisane partie od siebie był stosunek do walki zbrojnej o niepodległość. Część zwolenników danych partii opowiadała się za tym rozwiązaniem, a druga część odchodziła od takich planów, koncentrując na innych pokojowych działaniach. Inną różnicę stanowił element, na którym poszczególne organizacje skupiały swoje działania, np. w przypadku PPS oraz SDKPiL była to warstwa robotnicza, a w przypadku PSL – chłopi.
W każdym z zaborów partie polityczne kształtowały się w odmiennym stopniu, jednak na ziemiach polskich było to bardzo utrudnione i ścigane przez władze zaborcze. Z tego względu większość perspektyw i planów danych organizacji politycznych powstała na emigracji, gdzie istniała swoboda rozwoju tego typu działań.