Literatura i teatr polskiego okresu oświecenia była pełna innowacji – powstała pierwsza polska powieść czy pierwsza oryginalna komedia polska. Popularne były wątki satyryczne – zarówno w literaturze, jak i w teatrze komedia cieszyła się uznaniem. Treści wybitnych dzieł były często szydzeniem ze stereotypowego sarmaty. Bywały również moralizatorskie i zwracały uwagę na idee oświeceniowe, takie jak tolerancja religijna.
Adam Naruszewicz pisał satyry oraz opracował Historię narodu polskiego, Ignacy Krasicki pisał bajki, pieśni, satyry, komedie, listy, liryki oraz napisał pierwszą polską powieść Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, Julian Ursyn Niemcewicz napisał pierwszą oryginalną komedię – Powrót posła, Franciszek Zabłocki stworzył takie komedie jak Fircyk w zalotach i Sarmatyzm, popularnością cieszyły się również komedie Franciszka Bohomolca.