Rosja zdobyła dostęp do wybrzeży Morza Bałtyckiego w wyniku wojny północnej (1700-1721) ze Szwecją. W 1703 roku, w ramach swojej polityki modernizacyjnej, Piotr I Wielki założył nowe miasto, Petersburg, na terenach zdobytych nad ujściem rzeki Newy, która wpada do Morza Bałtyckiego.
Umożliwiało to bezpośredni dostęp do otwartego, niezamarzającego morza, co miało strategiczne znaczenie dla rozwoju handlu i żeglugi. Rosja mogła teraz prowadzić bezpośrednie relacje handlowe z Europą Zachodnią i eksportować swoje surowce naturalne, takie jak drewno, zboże i surowce mineralne. Port bałtycki pozwalał na rozwinięcie floty i wzmacnianie potencjału militarnego. Piotr I Wielki dążył do przekształcenia Rosji w europejską potęgę militarną, a flota wojenna dawała mu możliwość ekspansji morskiej.
Zdobycie dostępu do Morza Bałtyckiego było symbolicznym krokiem w kierunku europeizacji Rosji. Piotr I pragnął modernizować i westernizować swój kraj, a uzyskanie dostępu do Bałtyku było jednym z kluczowych elementów tego procesu. Założenie Petersburga jako nowej stolicy i wielkiego portu morskiego było manifestacją nowej koncepcji rosyjskiej tożsamości i otwarcia na wpływy zachodnie.
Budowa miasta wiązała się z ogromnymi trudnościami technicznymi. Tereny nad Newą były podmokłe i nieprzystosowane do zamieszkania. Piotr I postanowił przekształcić je w nowoczesne miasto, co wiązało się z koniecznością osuszenia terenu i wzmocnienia fundamentów budynków.