Myślenie symboliczne pojawiło się dzięki rozwojowi mózgu człowieka – mózg Homo sapiens zapewnia mu zdolność myślenia abstrakcyjnego i analitycznego. Wykształcenie się religii i rozwój myślenia symbolicznego prawdopodobnie były podyktowane potrzebą wyjaśnienia porządku świata przez ludzi, którzy nie dysponowali jeszcze zaawansowanymi metodami naukowymi.
W pewnym momencie istnienia nasi przodkowie zaczęli zadawać sobie pytanie „Dlaczego…?”, a wykształcenie religii i wiara w nadprzyrodzone, niezależne od człowieka siły było skutkiem próby wytłumaczenia zjawisk, których człowiek nie rozumiał i nie mógł zbadać. Przykładami działań o charakterze duchowym było tworzenie niektórych malowideł naskalnych, składanie ofiar siłom nadprzyrodzonym, urządzanie pochówków zmarłym.
Myślenie symboliczne i abstrakcyjne to unikalna cecha ludzka, pozwalająca tworzyć rytuały, systemy wierzeń, wyjaśniać otaczający nas świat.