Dokonaj porównania systemów religijno-etycznych starożytnych Chin oraz ludów Bliskiego Wschodu (dorzecze Tygrysu i Eufratu, Egipt, Izrael). Rozpisz, na jakich wartościach się opierały i oceń ich potencjalny wpływ na funkcjonowanie państw i społeczeństw, w których funkcjonowały. Uzasadnij swoje oceny i zdanie.

Egipt:

· religia politeistyczna,

· każdy z bogów miał swoją rolę w świecie pozaziemskim,

· faraon identyfikowany z jednym z bóstw (władza teokratyczna)

· najwyższy bóg – stwórca: Ra,

· bogowie byli patronami poszczególnych dziedzin życia, byli związani głównie z siłami przyrody,

· idea życia po śmierci przy zachowaniu ciała w dobrym stanie,

· silnie zrytualizowane pogrzeby, mumifikacje oraz przygotowania do życia pośmiertnego,

· kapłani modlili się za duszę zmarłego, aby umożliwić mu dobre życie pośmiertne,

· świątynie bogów odgrywały rolę zarówno religijną, jak i społeczno – polityczną.

W starożytnym Egipcie religia silnie wpływała na życie społeczne. Kapłani mieli największą władzę polityczną (w niektórych okresach przejmowali nawet realną władzę państwie). Ośrodki kultu religijnego były ośrodkami politycznymi kraju, a faraon miał być wcieleniem bóstwa, co legitymowało jego despotyczną władzę. Egipcjanie wierzyli, że dobre życie ziemskie umożliwi szczęśliwe życie po śmierci. Proces przejścia do Krainy Cieni był bardzo zrytualizowany, towarzyszyła mu mumifikacja, modlitwa kapłanów oraz przedśmiertna nauka zaklęć i formuł, które umożliwiały zmarłemu pomyślne przejście sądu dusz. Najważniejszymi dziedzinami życia opiekowali się bogowie.

Mezopotamia – Sumerowie:

· religia politeistyczna,

· szczególna ranga lokalnego bóstwa – opiekuna danego miasta,

· bogowie związani głównie z siłami przyrody,

· wierzono w istnienie dobrych i złych bogów,

· bogowie osądzali ludzi za ich czyny, szczególnie te związane ze światem sakralnym,

· w celu zyskania przychylności bogów składano dary i ofiary oraz wznoszono świątynie,

· świątynia stanowiła centrum administracyjne i religijne sumeryjskich miast-państw,

· król często był najwyższym kapłanem.

W czasach sumeryjskich społeczności ludzkie były zorganizowane w miasta – państwa. Każde z miast posiadało swoje bóstwo opiekuńcze oraz lokalnych bogów, którym wyznawano najwyższą cześć. W państwach – miastach król najczęściej był najwyższym kapłanem, co dawało mu najwyższą władzę zarówno polityczną, jak i religijną. Zasady etyczne i moralne Sumerów wypływały z religii – starano się postępować tak, by nie urazić bogów, co mogło mieć negatywny wpływ dla całej społeczności.

Izrael:

· religia monoteistyczna,

· Biblia zawiera nie tylko nauki religijne, ale i mitologiczne podania na temat najdawniejszych dziejów Izraelitów,

· Izraelici uważali się za naród wybrany przez Boga,

· podstawowym wyznacznikiem postępowania był Dekalog,

· klęski dotykające naród Izraela postrzegano jako karę boską,

· biblijne pieśni i przypowieści zawierały podane bezpośrednio i niebezpośrednio zasady etycznego i moralnego postępowania,

· analogia pomiędzy jednym Bogiem a jednym królem ułatwiała królom konsolidację władzy,

· królowie dbali o judaizm jako kult państwowy.

Judaizm to najbardziej specyficzna spośród antycznych religii. Jest to jedyna religia monoteistyczna i jedyna, która prezentuje koncepcję narodu wybranego. Bojaźń boża była istotnym elementem kształtującym postępowanie Żydów – niepowodzenia i klęski państwa oraz nieszczęścia ludzkie traktowano jako karę za grzechy. Podstawowym zbiorem praw był Dekalog, wyznaczający ramy dobrego życia religijnego i społecznego. Półlegendarni królowie – Dawid i Salomon – nie posiadali władzy teokratycznej, jednak umiejętnie dbali o kojarzenie postaci jednego króla z jednym Bogiem, czym wzmacniali zarówno swoją władzę, jak i pozycję judaizmu jako religii państwowej. Obok króla, który również był kapłanem, dużą rolę odgrywali pomniejsi kapłani oraz prorocy.

Chiny:

· konfucjanizm:

o nacisk na kształtowanie odpowiednich relacji społecznych,

o poszukiwanie swoje miejsca w społeczności ludzkiej,

o wypełnianie nałożonych obowiązków,

o przestrzeganie zastanych i ugruntowanych zasad oraz etykiety,

o przywrócenie dobrych obyczajów, których przestrzeganie pomogłoby osiągnąć wewnętrzną stabilność w państwie,

o wypełnianie rytuałów wobec przodków i sił nadprzyrodzonych,

o mało istotna kwestia istnienia bogów,

o harmonia stworzona przez ludzi powinna być odzwierciedleniem niebiańskiej harmonii.

· taoizm:

o krytyka ugruntowanych obyczajów i norm,

o przekonanie, że świat jest zmienny i nietrwały,

o nacisk na indywidualną ścieżkę każdego człowieka – każdy z nas powinien odkryć swoje miejsce w świecie oraz swoją rolę, realizować tę rolę bez znaczenia, co sądzą o jego działaniach inni ludzie,

o natura człowieka jest harmoniczna z naturą świata,

o spontaniczne postępowanie, brak stałych zasad, dopasowanie się do nurtu przemian świata,

o proste, zgodne z osobistą naturą człowieka życie,

o porzucenie nadmiernych pragnień i działania ponad własne możliwości.

Taoizm i konfucjanizm trudno nazwać jedynie religiami. Było to systemy etyczno – filozoficzne, które zawierały elementy kosmologii i metafizyki. Skupiały się na człowieku i jego roli w świecie. Nauki taoizmu i konfucjanizmu silnie wpłynęły na system etyczny i prawny starożytnych Chin. Wyznaczały ogólne zasady ludzkiego postępowania. O dużym wpływie nauk dwóch systemów świadczy chociażby fakt, że urzędnicy chińscy – mandaryni – musieli przed objęciem urzędu zdać egzamin z wiedzy o naukach Konfucjusza.