| Cywilizacja Indii | Cywilizacja Chin | |
| Narodziny | 1. połowa III tysiąclecia p.n.e. | ok. XXI w. p.n.e. |
| Położenie | dolina Indusu, a następnie Półwysep Indyjski | dolina Huang – Ho w dolnym biegu Jangcy |
| Ludność | lud cywilizacji doliny Indusu, a następnie Ariowie | głównie ludy chińskie: kilkadziesiąt rodów o plemiennym rodowodzie |
| Struktura społeczna | Po podboju przez Ariów system kastowy:I. kapłani (bramini); II. wojownicy; III. kupcy, rzemieślnicy, chłopi; IV. śudrowie („słudzy” z podbitej ludności) oraz nietykalni (pariasi) | I. król; II. szlachta rodowa, wysocy urzędnicy; III. klasa pracująca (chłopi, rzemieślnicy, kupcy); IV. klasa niska/słudzy (żołnierze, słudzy, niewolnicy, niscy urzędnicy) |
| Religie i systemyetyczno – religijne | – religia politeistyczna: braminizm: ofiary i rytuały,– idea reinkarnacji (wędrówki duszy) | System filozoficzno – religijny: konfucjanizm:– nacisk na kształtowanie odpowiednich relacji społecznych,– poszukiwanie swojego miejsca w społeczności ludzkiej,– wypełnianie nałożonych obowiązków,– przestrzeganie zastanych i ugruntowanych zasad oraz etykiety,– harmonia stworzona przez ludzi powinna być odzwierciedleniem niebiańskiej harmonii. |
| – od IV w. p.n.e. hinduizm,– bóstwa (Wisznu, Śiwa, Dewi), aspektami Brahmana (najwyższego duchowego bytu) | System filozoficzno – religijny: taoizm:– krytyka ugruntowanych obyczajów i norm,– przekonanie, że świat jest zmienny i nietrwały,– spontaniczne postępowanie, brak stałych zasad, dopasowanie się do nurtu przemian świata,– proste, zgodne z osobistą naturą człowieka życie,– porzucenie nadmiernych pragnień i działania ponad własne możliwości. | |
| – przełom VI/V w. p.n.e. buddyzm (Budda),– pragnienia głównym źródłem cierpienia człowieka, – niezadawanie cierpienia wszystkim żyjącym istotom, – nirwana, asceza i medytacja,– odrzucenie systemu kastowego | ||
| Osiągnięcia cywilizacyjnei kulturowe | – różnorodne, rozbudowane wierzenia i systemy religijne,– miasta otoczone murami i wyposażone w systemy wodno – kanalizacyjne, najstarsze: Harappa, Mohendżo Daro,– pismo,– święte księgi Wedy, najstarsza – Rygweda | – produkcja jedwabiu i porcelany,– rozwinięta technika wojskowa, pirotechnika, wynalezienie prochu strzelniczego,– wynalezienie papieru i pierwszych technik drukarskich,– wynalezienie chomąta,– wynalezienie kompasu,– nurty filozoficzno – religijne: konfucjanizm i taoizm |
Cywilizacja doliny Indusu oraz cywilizacja chińska to najstarsze i najlepiej rozwinięte cywilizacje Środkowego i Dalekiego Wschodu. Mimo bliskiego położenia geograficznego wykształciły one różnorodne kultury. Zarówno starożytne Indie, jak i Chiny, wniosły ogromny wkład w światowy dorobek cywilizacyjny.