W absolutyzmie, władza monarsza była niemalże nieograniczona i oparta na zasadzie boskiego namaszczenia. Monarcha miał absolutną kontrolę nad państwem, niepodważalną władzę, nie był odpowiedzialny przed nikim poza Bogiem. Idee oświeceniowe zmieniły jego charakter - choć władza monarsza nadal była silna, myśliciele oświeceniowi dążyli do ograniczenia jej arbitralności. Monarcha miał obowiązek działać w interesie swojego narodu, a władza była kontrolowana przez instytucje i dokumenty prawne, przede wszystkim konstytucję.
Absolutyzm oświecony był silnie związany z ideami filozofii oświecenia. Myśliciele, tacy jak Voltaire, Monteskiusz i Rousseau, krytykowali arbitralność absolutyzmu i postulowali rządy oparte na racjonalności, równości i wolności jednostki. Ich idee miały na modernizację prawa, edukacji, tolerancję religijną i likwidację tortur. Stawiał on także większy nacisk na postęp społeczny i naukowy. Władcy oświeceniowi dążyli do modernizacji kraju, rozwijania, gospodarki i infrastruktury.
W absolutyzmie, Kościół katolicki miał duży wpływ na życie polityczne i społeczne, podczas gdy filozofowie oświecenia krytykowali nadmierny wpływ religii na państwo i dążyli do ograniczenia jej autorytetu. Postulowali separację Kościoła od państwa, wolność wyznania i tolerancję religijną.
Absolutyzm i absolutyzm oświecony różniły się pod względem zakresu władzy monarszej, zasad rządzenia, wpływu filozofii oświecenia oraz podejścia do postępu społecznego i naukowego. Absolutyzm oświecony stanowił pewne odejście od arbitralności władzy.