Pierwsze dwie wolne elekcje miały bardzo burzliwy charakter – podczas pierwszej z nich za króla obrano francuskiego księcia Henryka Walezego, który pokonał m.in. wspieranego przez magnaterię polską Ernesta Habsburga. Król po kilku miesiącach jednak zbiegł z kraju, chcąc objąć rządy w ojczyźnie po śmierci swego brata. Druga elekcja zakończyła się podwójnym wyborem, a w efekcie zagrożeniem wojną domową – wybrano Maksymiliana Habsburga oraz Stefana Batorego – władcę Siedmiogrodu. Ostatecznie, ustalono kompromis – królem oficjalnie wybrano Annę Jagiellonkę, która miała wyjść za mąż za Batorego.
Elekcja była unikalnym w skali Europy sposobem wyboru władcy dużego państwa – stąd była przedmiotem zainteresowania mocarstw europejskich i zazwyczaj miała burzliwy przebieg.