Barbaricum – nazwa używana już przez starożytnych historyków na określenie terytoriów na wschód od limesu reńskiego i północ od dunajskiego leżących przede wszystkim na terenie Europy Środkowej, które nie były pod panowaniem Rzymu.
Germanie – grupa ludów indoeuropejskich wywodzących się głównie z północnej Europy. Z czasem zajęli oni terytoria Europy Środkowej, z czego wynikały ich walki z Imperium Rzymskim, które nie zapobiegły jednak wykształceniu się kontaktów handlowych Germanów z Rzymianami.
Dominat – ustrój rzymski, za którego początek uważa się panowanie Dioklecjana. Zerwano w nim z większością tradycji republikańskich a władza cesarza, posiadającego tytuł dominus (z łac. pan, właściciel), nie była nawet formalnie ograniczona. Mieszkańcy imperium stali się w zasadzie jego poddanymi, a nie obywatelami, co wiązało się z utratą praw niektórych grup społecznych (np. kolonów). W dominacie już za życia oddawano cesarzowi cześć boską, co miało spowodować wywyższenie jego pozycji a w konsekwencji zapobieganie wojnom domowym.
Kolonowie – rzymscy chłopi, którzy zdecydowali się na zawarcie umowy z właścicielami wielkich majątków ziemskich (latyfundiów), na mocy której mogli oni dzierżawić ich ziemię w zamian za określone daniny. Z czasem coraz bardziej ograniczano wolność kolonów, którzy od czasów panowania Konstantyna byli przypisanie do ziemi i nie mogli jej opuszczać bez zgody pana.
Edykt mediolański – Postanowienia Konstantyna i Licyniusza, które niekoniecznie miały postać edyktu, dotyczące wolności religijnej. Miały one zezwalać na wyznawanie wszelkich religii a w szczególności chrześcijaństwa, które w poprzednich latach było wielokrotnie prześladowane.
Poganin – dla chrześcijan osoba będącego odmiennego wyznania, tj. niewyznająca chrześcijaństwa. Słowo to pochodzi od łacińskiego wyrazu paganus oznaczającego wieśniaka, ponieważ to właśnie na terenach wiejskich tradycyjne rzymskie wierzenia przetrwały najdłużej.
Herezja – Odstępstwo od zasad wiary ustalonych na soborach, czyli zebraniach przedstawicieli wszystkich wspólnot chrześcijańskich. Pierwszą herezją był arianizm odrzucający naukę kościoła o Trójcy Świętej.
