Orientacja niepodległościowa i prorosyjska to dwa różne podejścia do kwestii uzyskania niepodległości przez Polskę w okresie zaborów. Osoby o orientacji niepodległościowej dążyły do odzyskania niepodległości poprzez walkę z zaborcami i tworzenie własnych instytucji państwowych, podkreślając jednocześnie polską tożsamość narodową i kulturę. Z kolei zwolennicy prorosyjskiej orientacji uważali, że Polska powinna pozostać w unii personalnej z Rosją, a jej niepodległość i autonomia miałyby być zapewnione poprzez specjalny status wewnątrz imperium rosyjskiego.
W XIX wieku, w okresie zaborów, Polacy posiadali różne wizje, jak uzyskać niepodległość swojego kraju. Jedną z opcji była orientacja niepodległościowa, która dążyła do utworzenia suwerennego państwa poprzez walkę z zaborcami i budowanie własnych instytucji państwowych. Byli to przede wszystkim politycy demokratyczni, zwolennicy rewolucji narodowej oraz część konserwatystów. Drugą opcją była orientacja prorosyjska, która zakładała, że Polska powinna pozostać w unii personalnej z Rosją i uzyskać autonomię w ramach imperium rosyjskiego. Przywódcy tej grupy wierzyli, że Rosja może przyczynić się do odbudowy polskiej państwowości, a jednocześnie zabezpieczyć Polskę przed agresją innych zaborców. Ta opcja była bardziej popularna wśród konserwatystów i części szlachty. W okresie przed I wojną światową obie orientacje miały swoje zwolenników wśród polskiej inteligencji, ale ostatecznie to orientacja niepodległościowa stała się dominująca w polskim ruchu narodowym.