Sarmatyzm była to ideologia szlachty XVII wieku mówiąca, o tym, że pochodzi od Sarmatów. Teorię tą wyznawał całe szlachectwo Rzeczypospolitej, niezależnie od pochodzenia i zamieszkiwanej ziemi. Dzięki temu mieli poczucie odrębności i wyższości nad innymi stanami. Sarmaci mieli być wojowniczy, odważni i prawi. Przeświadczenie to miało swoje odzwierciedlenie w stylu życia szlachty – wzorowanie się na kulturze wschodniej – orientalnej, którą znano dzięki wojnom i handlowi. Sarmaci mieli swoje charakterystyczny stroje, w których czerpano z ruskich, tureckich, tatarskich i perskich tradycji. Mówiąc o ideologii, sarmatyzm odznaczał się konserwatyzmem, sprzeciwianiem się zmianom, poparciem dla demokracji szlacheckiej, przywilejów stanowych i liberum veto, prowadzeniem ziemiańskiego trybu życia, brakiem poczucia obowiązku wobec państwa, utożsamianie polskości i szlachectwa z religią katolicką.
Szlachta określała Rzeczpospolitą przedmurzem chrześcijaństwa na podstawie wojen toczonych w XVI i XVII wieku z krajami innych wyznań. Dzięki temu uważała się za prawdziwych obrońców religii katolickiej, którą uważała za jedyną prawdziwą wiarę, czuli oni odpowiedzialności za walkę w obronie kraju.
Według szlachty Sarmaci to plemię pochodzące znad Donu i Wołgi, które w starożytności podbiło tereny obecnej Rzeczpospolitej i ludy ją zamieszkujące.