Przyczyną, która spowodowała zawarcie unii brzeskiej, była obawa o ingerencję cara w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej z uwagi na obronę wyznawców prawosławia. Ponadto kościół prawosławny dążył do odnowienia swoich wpływów.
Natomiast skutkiem było powstanie rozłamu w świecie prawosławnym i powstanie Kościoła greckokatolickiego (unickiego), podlegającego papieżowi.
Unia brzeska została zawarta w 1596 r. Na jej mocy powstał Kościół greckokatolicki, w którym liturgia jest sprawowana w języku staro-cerkiewno-słowiańskim, zachowano tradycyjną formułę mszy. Część wyznawców prawosławia nie uznała unii, co stało się przyczyną ich wewnętrznego podziału na unitów oraz dyzunitów.