Jeszcze przed pojawieniem się reformacji Rzeczypospolita była państwem wielowyznaniowym. Ruch reformacyjny początkowo objął Prusy Królewskie i Wielkopolskę, a następnie Kraków, Lwów i Wilno, ciesząc się największą popularnością pośród mieszczan i ludności niemieckojęzycznej. Rozwój reformacji wiązał się często ze wzrostem edukacji (uniwersytet protestancki w Królewcu, gimnazja w Elblągu, Gdańsku i Toruniu). Szlachta uległa temu zjawisku znacznie później, około drugiej połowy XVI wieku i przechodziła głównie na kalwinizm. Luteranizm uznawano za wyznanie stanu mieszczańskiego. Reformacja nie dotknęła ludności chłopskiej.
