W celu umacniania swojej pozycji w państwie szlachta stosowała ruch egzekucyjny. Był to ruch polityczny średniej szlachty, który miał na celu doprowadzenie króla do wykonywania nieprzestrzeganych przez niego praw. W głównej mierze chodziło o łączenie przez władcę kilku urzędów (nieprzestrzeganie prawa o współdecydowaniu o sprawach państwa) i rozdawanie królewszczyzn. Żądano również reform w wojskowości i sądownictwie oraz silniejszego związku Polski i Litwy.
Drugim sposobem był rokosz, czyli zbrojne wystąpienie szlachty przeciw królowi w celu obrony swoich praw i realizacji celów politycznych.
Demokracja szlachecka to system polityczny działający w Rzeczpospolitej Obojga Narodów w XVI–XVIII wieku, gdzie duży wpływ na funkcjonowanie państwa miała szlachta. W tym przypadku władza była podzielona pomiędzy władcę i Sejm, złożony Senatu i Izby Poselskiej. Izbę Poselską tworzyli posłowie wybierani jako przedstawiciele poszczególnych województw. Decyzje Sejmu były podejmowane większością głosów.